استعداد یا علاقه؟

استعداد یا علاقه؟

به تعبیر جان کارول روانشناس معروف حوزۀ یادگیری، استعداد یعنی مقدار زمانی که هر فرد برای یادگیری یک مهارت یا مطلبی کسب می کند.[بر اساس این تعریف، بهتر است بجای گفتن اینکه استعداد یادگیری مهارت یا مطلبی وجود ندارد، گفته شود زمان بیشتر و یا خیلی زیادی برای یادگیری آن لازم است]

فردی ممکن است بتواند مهارتی را در کوتاه ترین زمان کسب کند  و در نهایت بخوبی هم آن را بکار ببرد اما شاید علاقه ای به آن نداشته باشد.

از طرف دیگر، همین فرد ممکن است به مهارت یا مطلبی بسیار علاقه مند باشد، اما باید زمانی زیادی رو برای یادگیری و کاربرد خوب و مفید آن صرف کند. این فرد در حتی در صورت یادگیری بسیار خوب آن مهارت یا مطلب، به احتمال زیاد بسیار خسته و فرسوده خواهد شد و شاید در آینده از ادامه انجام آن دست بکشد، و البته این در حالی هست که فرد دیگری همان مهارت یا مطلب را بسیار راحت تر و در زمان کمتری یاد گرفته باشد و چه بسا مشاهده این وضعیت برای فرد علاقه مند  بسیار ناامید کننده باشد و باعث تضعیف اعتماد بنفس و حتی عزت نفس او شود.

بنابراین، در مشاوره به افراد برای انتخاب یک رشته، یادگیری یک مهارت  یا مطلبی یا انتخاب یک شغل باید به کمک او و حتی اطرافیانش فهمید که او کدام کار را بطور راحت تر و در زمان کمتری انجام می دهد یا موضوعی را راحت تر یاد می گیرد، آن کار، مهارت یا مطلب می تواند گزینه مناسب تری برای او باشد. چرا که انجام خوب و راحت یک مهارت می تواند موفقیت های بیشتری برای فرد بوجود بیاورد و آن موفقیت ها خود باعث علاقه مندی بیشتر شود

بسیار روشن است که بهترین حالت زمانیست که فرد هم مهارت انجام یک کار یا یادگیری یک مطلب در زمان کوتاه تر داشته باشد و هم علاقۀ آن را. اما ممکن است گاهی اوقات اینگونه نباشد.

البته لازم به یادآوری هست که منظورم از نبود علاقه مندی به معنی متنفر بودن نیست که در این صورت همان استعداد هم بسیار کمرنگ خواهد شد.

استعداد چیست؟

قبل از هر چیز خوب است که بدانیم تعریف استعداد و علاقه چیست تا بعد، تفاوت های آنها را بهتر متوجه شویم. بدون شک داشتن استعداد در کاری ما را برای به موفقیت رسیدن در آن بسیار کمک میکند و مسیر را برای ما هموار میسازد.اما واقعا استعداد چیست؟ آیا تعریف دقیق و جامعی از آن وجود دارد؟

اگر بخواهیم تعریف استعداد را به صورت خلاصه بیان کنیم میتوانیم این گونه بگوییم که:

استعداد یعنی یادگیری و پرورش یک مهارت با صرف انرژی و زمان کمتر

در واقع میتوان گفت استعداد یعنی داشتن پیش زمینه و شرایط مناسب برای رشد یک مهارت.همانند یک خاک حاصل خیز که استعداد داشتن گیاهان متنوع را داراست.

علاقه چیست؟

واژه ای است که در روزمره زیاد استعمال میشود و شاید خیلی از ما بتوانیم تعریفی از آن را بیان کنیم.اما اگر بخواهیم تعریفی دقیق تر از علاقه بگوییم،میتوانیم این گونه بیان بداریم که:

یعنی میل باطنی به یک موضوع به طوری که ما را به سمت خود جذب کند

فرق علاق و استعداد در چیست؟

حالا که با تعریف علاقه و استعداد آشنا شدید وقت آن است که به بیان تفاوت های این دو مقوله بپردازیم.اگر به تعریف علاقه و استعداد توجه و دقت کرده باشید مطمئنا خودتان فرق این دو را باهم میتوانید متوجه شوید.اما اگر بخواهیم این تفاوت ها را به صورتدقیق تر بیان کنیم، میتوانیم موارد زیر را برشماریم:

تفاوت اول استعداد و علاقه

طبق تعریفی که ما از علاقه و استعداد کردیم میتوان اولین تفاوت این دو را در جذابیت و میل و رغبت دانست.در علاقه جذب و کشش همیشه وجود دارد و اصلا علاقه با آن شناخته میشود ولی ممکن است در استعداد جذب و کششی نباشد و شاید فرد اصلا به وجود آن آگاه نباشد.

تفاوت دوم

 استعداد سبب میشود افراد یادگیری سریعتری در آن موضوع داشته باشند اما در علاقه همیشه اینگونه نیست.ممکن است فرد به چیزی علاقه داشته باشد اما برای یادگیری و کسب مهارت در آن به مشکل بخورد و به زحمت زیادی وادار شود

تفاوت سوم

اگر به شما بگویند که به چه چیزهایی علاقع دارید،احتمال خیلی زیاد میتوانید به راحتی چند مورد را ذکر کنید مثلا میگویید:

من به دوچرخه سواری ، کوه نوردی و سفر علاقه دارم

ولی اگر از شما بپرسند که در چه چیزهایی استعداد دارید شاید کمی نیاز به تفکر داشته باشید و یا حتی هرگز نتوانید آنها را به درستی بیان کنید.بنابراین میتوان فرق سوم استعداد و علاقه را این دانست که علایق به راحتی قابل تشخیص هستند ولی استعداد ها را نمیتوان به این سادگی کشف کرد و شاید نیاز به بررسی و یا انجام تست استعدادیابی باشد.

تفاوت چهارم

اگر دقت کرده باشید علایق ما بسیار بر عوامل محیطی وابسته است و عوامل خارجی میتوانند بسیار بر آن مؤثر باشند.مثلا در زمانی که لیگ های جهانی والیبال به صورت هر روزه و با تبلیغات فراوان در حال برگزاری است،بسیاری از افراد به والیبال علاقه مند میشود و در کلاس ها ثبت نام میکنند و ممکن است چند ماه بعد که مسابقات جام جهانی فوتبال است همان افراد به فوتبالیسیت شدن علاقه پیدا بکنند.

این مسئله نشان میدهد که عوامل خارجی و محیطی تاثیر بسیار زیادی در شدت و ضعف علایق ما دارد ولی در استعداد همیشه اینگونه نیست. بسیاری از استعدادهای ما ریشه در کودکی دارد و ممکن است که بسیاری از آن ها به صورت مادر زادی همراه ما باشد.

پس برای پیدا کردن استعداد از علایق‌مان کمک نگیریم؟

یکی از مهم‌ترین و کارآمدترین روش‌ها برای کشف استعداد و استعداد یابی، داشتن شناخت نسبت به علایق است. ممکن است استعدادهای پنهان شما از طریق علایق‌تان خود را بروز دهند. بنابراین لازم است علایق‌تان را درنظر بگیرید و به آن‌ها توجه کنید، اما تنها به آن اکتفا نکنید.

مهم است که علایق واقعی‌تان را بشناسید چرا که اکثر ما تحت‌تأثیر خانواده، دوستان، مدرسه و معلمان و جو غالب جامعه، به چیزهایی علاقه‌مند شده‌ایم که واقعاً با ذات‌مان همخوانی ندارند؛ مشابه داستان آرمان که به‌خاطر دوست صمیمی‌اش به سراغ گیتار و ساز زدن رفت.

تحقیقات علمی چه می‌گویند؟

مؤسسه اوکانر یکی از مؤسسات معتبر جهانی است که در زمینه استعداد و استعداد یابی فعالیت دارد و تست‌هایی تدوین کرده است که به کمک آن می‌توانید استعداد و علاقه واقعی‌تان را پیدا کنید و بشناسید. این مؤسسه به بررسی تفاوت‌های استعداد و علاقه پرداخته است که خلاصه نتایج آن را در جدول پایین مشاهده می‌کنید:

جمع‌بندی

• پیدا کردن و شناختن علایق می‌تواند به کشف استعداد کمک کند.
• علایق شما نشانه‌هایی از استعدادتان است اما لزوماً استعداد و علاقه شما باهم یکسان نیستند. به همین دلیل یکی از مواردی که در فرایند استعدادیابی سنجیده می‌شود، علاقه واقعی شماست.
• با وجود ارتباطی که بین استعداد و علاقه وجود دارد، این دو تفاوت‌های مهمی با یکدیگر دارند.
• استعداد توانایی‌های ذاتی شماست که درونی و ثابت است؛ اما علایق در طی زمان و تحت‌تأثیر عوامل بیرونی و محیطی تغییر می‌کنند.

تهیه و تنظیم : آکادمی دُر دانش